اگه حال داری بخون اگه نداری اصلا نخون چون مطالب به هم پیوستس و ادامه داره
احکام و برنامه های عبادی اسلام همه حکمت و فلسفه دارد
اولاً :به دلیل صدها آیه و حدیث که مردم را به تعقل و تفکر فرا می خواند و هیچ مکتبی به اندازه اسلام محض (مذهب تشیع) به اندیشیدن دعوت نکرده است.
ثانیاً :یکی از انتقادهای شدید قرآن بر مشرکان و بت پرستان تقلید کور کورانه و بی دلیل از نیاکان است.
ثالثاً : خود قرآن بارها در کنار بیان احکام و دستورها،به دلیل انها هم اشاره کرده است. امامان معصوم نیز در روایات به بیان این حکمتها پرداخته اند و دانشمندان اسلام گاهی به تالیف کتابهایی پیرامون این موضوع اقدام کرده اند مانند علل الشرایع، از صدوق.
به علاوه با پیشرفت دانش بشری روز به روز پرده از اسرار احکام الهی و دستورهای دینی برداشته می شود و هرچه از عمر اسلام می گذرد بر عظمت و جلوه آن افزوده می شود.
با توجه به همه نکات فوق یادآوری می شود که :
۱ـ لازم نیست دلیل همه احکام را همه مردم در همه زمانها بدانند.گاهی دلیل برخی از آنها روشن نیست ولی گذشت زمان آن را روشن می سازد.
۲ـ در فلسفه احکام تنها نباید نظر به فواید و آثار مادی آنها داشت و تنها به بُعد اقتصادی و بهداشتی و... نوجه کرد و از اثار روحی و معنوی آن غافل بود.
۳ـ کسی که خدا را حکیم و دستورهایش را بر اساس حکمت می داند نباید به خاطر اینکه امروز دلیل حکمی را نمی داند از انجام آن تخلف کند. مریض اگر بگوید : تا از خواص دارو آگاه نشوم مصرف نمی کنم از درد خواهد مرد. البته باید دارو را مصرف کند و در صدد شناخت هم باشد.
۴ـ در هر جا که از قرآن و حدیث،دلیل محکمی بر فلسفه حکمی نداریم، بهتر است ساکت باشیم و با توجیهات بیهوده، دلیل تراشی نکنیم.
۵ـ اگر از بعضی اسرار جهان آگاه شدیم مغرور نشویم و توقع نداشته باشیم که دلیل همه چیز را بدانیم.
۶ـ از مدار عادی خارج نشویم و به دامن وسوسه ها نیفتیم همچنان که مردم در مراجعه به پزشک خود را در اختیار او قرار می دهند یا برای تعمیر اتومبیل خود، مکانیک را سوال پیچ نمیکنند (چون به آگاهی پزشک و مکانیک اعتقاد ندارند).در مسائل دینی هم که به قانون خدا گردن می نهند باید بپذیرند و عمل کنند چرا که خداوند هم مهربانترین است هم داناترین و حکیمترین. هم آینده را می داند و هم آثار ظاهری و باطنی را.
۷ـ اگر گوشه ای از اسرار حکم خدا را دانستیم نباید خیال کنیم بر همه اسرار واقف گشتیم. آنکه دست خود را در دریا فرو می برد حق ندارد پس از بیرون آوردن دستش به مردم بگوید : این آب دریاست بلکه باید بگوید از آب دریا این مقدار به دست من رسیده است.آنکه فلسفه حکمی را بفهمد نمی تواند خیال کند آنچه فهمیده است تمام است و دیگر جز آن چیزی نیست. مگر با عقل و فکر محدود انسانی می توان به عمق احکامی که از علم بی انتهای خدا سر چشمه گرفته پی برد ؟!
۸ـ همان عقلی که ما را به فهمیدن فلسفه احکام دعوت می کند می گوید :((اگر جایی ندانستی از آگاهان با تقوا بپرس)) . این همان تعبد در مقابل اولیاء دین است.
اینک پس از این مقدمات نمونه هایی را از قرآن و حدیث نقل می کنیم که اشاره به فلسفه احکام دارد.
اما قرآن:
درباره نماز می گوید : نماز انسان را از فحشاء و منکر باز می دارد(۱)
در جای دیگر می گوید: نماز را برای یاد و توجه من بپا دار(۲)
و در جای دیگر: با یاد خدا دلها آرام می گیرد(۳)
.....................................
(۱): ((ان الصلوة تنهی عن الفحشاء و المنکر)) عنکبوت،آیه ۵۴
(۲): ((اقم الصلوة لذکری)) طه،آیه ۱۴
(۳): ((الا بذکرالله تطمئن القلوب)) رعد،آیه ۲۸
درباره روزه می گوید: روزه بر شما واجب شد تا آنکه اهل تقوا شوید.(۱)
چون بیشتر گناهان از فوران غریزه غضب و شهوت است.
روزه جلوی طغیان آن را می گیرد و تقوا پدید می آورد به همین جهت آمار جنایات و جرایم در ماه رمضان کاهش می یابد.
درباره حج می گوید: به زیارت جج بروند تا منافعی فراوان به دست آورند(۲)فوائد و آثار اجتماعی و سیاسی حج چیزی نیست که جای شک و شبهه باشد.
درباره ذکات می گوید: از مردم و اموالشان زکات بگیر تا آنان را (از روح بخل و دنیا پرستی) پاک کنی(۳)
درباه قمار و شراب می گوید: شیطان توسط آنها میان شما دشمنی و کینه برقرار می کند و شما را از یاد خدا دور می سازد(۴)
و قصاص را مایه حیات اجتماع می داند(۵) چرا که در جامعه جنایتکار به کیفر نرسد آن جامعه مرده و جنایتپرور و مظلوم کوب می شود و امنیت که حیات اجتماعی است از میان می رودد.
اینها نمونه هایی از آیات قران بود که به آثار و حکمتهای احکام الهی اشاره داشت.
...........................................
(۱): ((لعلکم تتقون)) بقره،آیه ۱۸۳
(۲): ((لیشهدوا منافع لهم)) حج،آیه ۲۸
(۳): ((خذ من اموالهم صدقة تطهرهم)) توبه،آیه ۱۰۳
(۴): ((یرید الشیطان ان یوقع بینکم العداوة و البغضاء فی الخمر والمیسر و یصدقکم عن ذکرالله)) مائده،آیه ۹۱
(۵): ((و لکم فی القصاص حیاة...)) بقره، آیه ۱۷۹
اما حدیث :
از میان انبوه احادیث این موضوع تنها به چند جمله از یکی از سخنان امیرالمومنین علی علیه السلام در نهج البلاغه اشاره می کنیم.(۱)
((فرض الله الایمان تطهیراً من الشرک و الصلوة تنزیهاً عن الکبر و الزکوة تسبیباً للرزق...))
((خداوند ایمان را برای پاکسازی از شرک واجب ساخت و نماز را برای پاک ساختن از تکبر و زکات را به عنوان سبب سازی برای رزق و روزی...))
ایمان به خدا انسان را از افکار شرک الود و عشقهلی پوچ و تکیه گاههای ناتوان نجات می بخشد.نماز که توجه به سرچشمه همه بزرگی ها و استمداد از کانون قدرت و عظمت است، کبر را از انسان می زداید.
زکات مهره های از کار افتاده جامعه را به کار می اندازد و محرومان و ورشکستگان را به نوا و قدرت می رساند و مهر و عطوفت نسبت به مردم را در دلها زنده می سازد و محبت مال و دنیا از دل زکات دهنده بیرون می رود. به علاوه آن مقدار که با دادن زکات از داراییش کم شده با فعالیت اقتصادی بیشتر می کوشد که آن را جبران کند. طبیعی است آنکه خرجش زیاد باشد به کار خود می افزاید. پس زکات سبب رزق است.
در این حدیث علوی به فلسفه و حکمت بیست حکم واز احکام الهی مانند روزه، امر به معروف،نهی از منکر،جهاد،تحریم خمر و زنا،اجرای حدود،اطاعت از امام و ... اشاره شده است.
................................
(۱): نهج البلاغه صبحی صالح،حکمت ۲۵۲،فیض الاسلام،حکمت ۲۴۴
اما فطرت :
فطرت انسان نییز به فلسفه بعضی احکام واقف و معترف است. هر انسانی در هر شرایطی و زمانی ،بدی و حرام بودن دروغ،خیانت،تهمت،آدم کشی و دزدی،ستم،کم فروشی و... را قبول دارد و خوبی عدالت ،پاکی،خدمت به دیگران و... را خوب و بجا میداند. اینها از فطریات انسانهاست و فطرت برخی از بدی ها و خوبی ها را درک میکند و این الهام الهی است که فرمود : ((فالهمها فجورها و تقواها)) (۱)
..................................
(۱): شمس،آیه ۸
اما علم :
نباید غافل بود که پیشرفت علوم در رشته های مختلف خدماتی به تبیین احکام کرده و پرده های بسیاری را کنار زده است.
مثلا وجود کرم کدو و تریشین در گوشت خوک یا زیانهای مواد الکلی برای کبد و بدن انسان بر کسی پوشیده نیست. این گوشه ای از فلسفه تحریم گوشت خوک یا شراب را نشان می دهد.
اسلام ادرار کردن در حالت ایستاده را نهی کرده است و علم نشان می دهد کهایستاده بول کردن سبب می شود تمام بول به را خارج نشود. یا آنچه که درباره غسل است برای زدودن آثار سمپاتیک و فشار خون در حال جنابت می باشد (برای آگاهی کامل از فلسفه غسل اینجا کلیک کنید) و نیز توجه به خدا (قصد قربت) برای زدودن حالت غفلت از خداوند است.
اگر اسلام از خلال کردن با چوب درخت انار نهی کرده استبرای آن است که لثه هادر مقابل آن حساسیت خاصی دارد به همین صورت دستورات اسلام در مورد واجبات و محرمات و حتی مستحبات و مکروهات در زمینه رفتاری،خوراکی،پوشاکی، وسائل و مسائل زندگی همه و همه حکمتهای بلند و دقیقی داردکه درباره آنها کتابهای بسیاری هم توسط دانشمندان اسلامی و محققان نوشته شده است که برای مثال می توان به مجلدات کتاب ((اولین دانشگاه و آخرین پیامبر)) نوشته شهید دکتر پاک نژاد مراجعه کرد که این کتاب یک نکته بسیار مهم را اثبات می کند و آن اینست که احکام اسلامی همه بر مبنای حکمتها و فلسفه هایحساب شده ای استوار است چه ما به کمک عقل و علم آنها را بدانیم یا هنوز به اسرارنهفته ان پی نبرده باشیم به هر حال روحیه تعبد ایجاب می کند وقتی دانستیم چیزی از ((احکام الله)) آن را پذیرفته و عمل کنیم.
فرازی از کتاب "پرتوی از اسرار نماز" نوشته محسن قرائتی
ادامه دارد
نظرات شما عزیزان:
